لاروها ضمن تغذیه از دستجات آوندی، جوانه مرکزی، غلاف های تازه و لیفی نشده، کانال هایی در جهت مختلف(بالا وپایین) در تنه ایجاد می کنند. لاروها از بافت دمبرگ نیز تغذیه می نمایند. در اثر تغذیه از دستجات آوندی، درختان حالت تشنگی از خود نشان می دهند. در نهایت باعث خشک شدن تاج درخت و افتادن درختان آلوده می شود. با توجه به نحوه خسارت و محل فعالیت آفت، درک علائم خسارت و تشخیص وجود آفت و شناسایی درختان آلوده در مراحل اولیه آلودگی بسیار دشوار است. زمانی علائم خسارت را درک میکنیم که درخت دچار خسارت شدید و جبران ناپذیر و یا مرگ گردیده است.

1- رعایت بهداشت باغ

2- حذف پا جوش ها و تنه جوش ها و محل های امن تخم گذاری

3- هرس و تکریب مناسب دمبرگ و همچنین حذف تنه جوش و پاجوش در ماه های سرد سال.(به دلیل کاهش دما پرواز حشره کامل متوقف می شود.)

4- از ایجاد زخم بر روی نخیلات باید جلوگیری شود؛ زیرا زخم های ایجاد شده باعث جلب حشرات کامل میگردد.(محل نفوذ حشره کامل و تخمگذاری آفت بر روی زخمها می شود.)

5- پانسمان زخمهای روی درخت و محل هرس و به خصوص قطعه تنه جوش و پاجوش با گچ، سیمان و یا سموم شیمیایی

6- از آبیاری بی رویه نخلستان ها جلوگیری شود؛ زیرا افزایش رطوبت احتمال آلودگی به آفت را افزایش می دهد. 

7- عدم کاشت توام سایر محصولات با نیاز آبی بالا در نخلستان ها

8- رعایت فاصله کشت و تراکم مناسب

9- سوزاندن و از بین بردن بقایای آلوده و درختان آلوده غیر قابل درمان

10- محلول پاشی تنه درختان سالم و آلوده حداقل دو بار درسال به منظور کنترل بالغین و یا جلوگیری از تخم ریزی روی تنه

در درخت خرمای آسیب دیده و مورد حمله واقع شده توسط سوسک سرخرطومی، ممکن است یکی از علائم زیر مشاهده شود:

1- وجود تونل یا سوراخ های متعدد در تنه درخت

2- صدای جویدن و تغذیه لاروها به صورت صدای خراطی 

3- تراوش مایع قهوه ای رنگ از تونل ها

4- ظهور بافت جویده شده همراه با بوی پوسیدگی و تخمیرشدگی در داخل یا اطراف تونل باز شده 

5- وجود شفیره خالی و افتاده و حشرات کامل مرده در حالت آلودگی شدید

6- زرد و کج شدن و خشک شدن جوانه مرکزی

7- شکستن تنه درخت و واژگون شدن تاج درخت در حالت آلودگی شدید یا طولانی بودن مدت آلودگی

1- رعایت فاصله مناسب کاشت: این کار باعث برقراری جریان هوا و تهویه مناسب بین درختان و کاهش جمعیت آفت خواهد شد.

برای مبارزه با این آفات حتماً برگ های مرده و یا قسمت های هرس شده گیاه را از محیط خارج کنید. در مبارزه بیولوژیک علیه این افت از کفشدوزک از نوع Cryptolaemus می توان در محیط های سر بسته همانند گلخانه برای مبارزه با این افت استفاده کرد.

توجه کنید که لارو کفشدوزک شباهت های زیادی با لارو شپشک آرد آلود دارد. هم لارو و هم حشره بالغ کفشدوزک می توانند از شپشک ها تغذیه کنند. هم کفشدوزک و هم زنبور پارازیت برای فعالیت خود به دمای بالایی نیاز دارند و در برابر بسیاری حشره کش ها حساس هستند. 

برای مبارزه شیمیایی از سموم سیستمیک استفاده نمایید. در مورد شپشکهای آرد آلود که بر روی ریشه فعالیت می کنند علاوه بر استفاده از سموم مناسب استفاده از ترکیب آبامکتین و کنفیدور همچنین استفاده از موونتو، آزینفوس، اتیون 1/5 درهزار، دورسبان 1 تا 1/5 در هزار، روغن امولسیون شونده، سمپاشی زمستانه اواخر زمستان به صورت روغن پاشی، مانند سموم روغنی (روغن ولک) پس از سپری شدن اوج سرمای زمستان و قبل از بیداری درختان انجام میشود. روغنهای زمستانه دارای 

هیدروکربن اشباع کمتری هستند.

این حشره در حال حاضر در اکثر مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری دنیا وجود دارد. در ایران این حشره اولین بار در سال 1307، با نهال آلوده از ایتالیا وارد و در بابل مشاهده گردید. 

میزبان های مهم آن شامل انواع مرکبات، گل ابریشم( Albezia )، گل طاووسی و درخت پلت( Acer )است. به علت شرایط مناسب در شمال ایران، مدت کمی سراسر باغات مرکبات را آلوده کرد. 

در سال 1312، یکی از استادان باغبانی به نام پرآلما  به فرانسه اعزام شد واز جنوب این کشور  تعدادی  کفشدوزک 

(Rodalia (Novious )،(cardinalis Muls 

را به ایران انتقال و بلافاصله به منطقه بابل و تنکابن فرستاده شد. این کفشدوزک اولین نمونه موفق در مبارزه بیولوژیک شناخته شده است وشالوده مبارزه بیولوژیک در دنیا بوسیله سوسک مزبور ریخته شد.

دشمن این آفت ( کفشدوزک ) در حدود 110 سال قبل از استرالیا و نیوزلند به نقاط مختلف کالیفرنیا آورده شد و با موفقیت در باغات مرکبات مستقر گردید.

جمعیت کفشدوزک در نتیجه سرمای شدید زمستان و کمبود مواد غذائی اختصاصی ( حشره میزبان ) ممکن است رو به کاهش بگذارد. در سال های پر برف و با بروز سرمای شدید تلفات کفشدوزک ها زیاد خواهد بود و احتمالا در سال بعد حشره میزبان آن در باغات طغیان خواهد کرد. لذا برای حفظ نسل وحمایت از این حشره مفید وازدیاد جمعیت آن باید قبل از آغاز زمستان تعدادی از آنها را جمع آوری ودر انسکتاریوم نگهداری وپرورش داد و هم چنین از کانون های طبیعی آن باید حمایت کرد.

بر اساس توصیه آزمایشگاه تحقیقات آفات وبیماری های گیاهی مازندران، برای رها سازی کفشدوزک علیه شپشک استرالیائی برای کانون های آلوده 20 تا 25 عدد لارو و یا شفیره لازم است.

سپردار قهوه ای مرکبات در سنوات گذشته (حدود 20 سال پیش)، یکی از شپشک های غالب باغات مرکبات بوده که با استقرار روی برگ و میوه و تغذیه از شیره گیاهی در جمعیت های بالا سبب ضعف درخت، خشکیدگی سر شاخه ها ومهم تر از همه کاهش بازار پسندی میوه به سبب ایجاد لکه های زرد رنگ بر روی میوه می شود. این لکه به دلیل تزریق بزاق حشره جهت رقیق نمودن شیره گیاهی وجذب بهتر بوده که در حقیقت عکس العمل گیاه در برابر بزاق حشره بوده که روی برگ و میوه بروز می نماید. این حشره زمستان را عمدتا به صورت پوره سن دوم سپری می نماید ودر سال 4-3 نسل دارد.

سپر در این حشره گرد و مرکزی می باشد. رنگ سپر قهوه ای بوده و سنین پورگی را بر اساس دوایر ایجاد شده روی سپر می توان تشخیص داد.

پوره های تازه تفریخ شده پس از استقرار در محل مناسب روی برگ یا میوه و مدتی پس از تغذیه، ترشح سپر را شروع نموده، بنابراین حساس ترین مرحله زمانی جهت مبارزه با این شپشک هنگامی است که بیش از 60 % پوره ها ظاهر شده باشند.

حشره بالغ شپشک ماده گلابی شکل و به رنگ زرد روشن تا زرد متمایل به نارنجی می باشد که با بلند کردن سپر توسط سوزن، بدن حشره چسبیده به برگ یا میوه باقی می ماند. 

در دهه های اخیر به دلیل تغییر شرایط اقلیمی، تغییر فلور باغات، رقابت بین شپشک های مرکبات از تراکم آفت فوق به شدت کاسته شده وآلودگی باغات مازندران به این آفت در سال های اخیر عمدتا به صورت لکه ای و موضعی بوده و به ندرت در بعضی از باغات حومه ساری به عنوان آفت غالب مطرح می باشد. این آفت پلی فاژ بوده و به تعداد زیادی از درختان مثمر، غیر مثمر ونباتات زینتی حمله می نماید.

علامـت بـارز مغـز لهیـدگی سـیب، لهیـدگی وآب افتـادگی بافتهای اطراف دسته های آوندی است. 

ایــن اخــتلال بیــشتر در بافــت هــای نزدیــک مغــز و اطــراف دسته های آوند اولیه بروز می کند. ولی می توانـد در هـر جـایی از بافت های گوشتی میوه نیز به وجود آید.

در صورتی که اختلال شدید باشـد، بیـشتر قـسمت هـای بافـت گوشت و نواحی مغز میوه، سـفت و شیـشه ای مـی شـود و ممکـن است علائم اختلال خارج از میوه قابل رویت باشد. 

میوه هایی که این اختلال در آنها ضعیف است در خلال چنـد ماه نگهداری در سردخانه بدون ایجاد آسیب ظـاهری بهبـود پیـدا میکنند. ولی میوه هایی که به شـدت بـه ایـن اخـتلال مبـتلا شـده باشند، در حین نگهداری در انبار، بافت داخلی شان قهوه ای و فاسد میشود. 

 کنترل:

 برداشت زود هنگام یا به موقع میوه ممکن است خسارت مغـز لهیدگی سیب را به حداقل برساند 

افزایش مقدار کلیسم در بافـت میوه و کاهش مصرف کودهـای نیتروژنـی، از بـروز ایـن اخـتلال می کاهد.

تمــامی گونه ها و انواع موش ها مانند موش ورامین، موش سیاه، موش خاردار و غیره، دارای رژیــم غــذایی چنـــدخواره (Polyphage) مـــی باشـــند و احتمـــال دارد بـــه مزارع، انبارها، ریشه پوست ومیوه درختان حمله و خـسارت وارد کننــد. 

فعالیــت آنهـــا بــا گــرم شـــدن هــوا و مــساعد شدن شــرایط جــوی (نیمــه فــروردین مــاه تــا اوایــل اردیبهــشت مــاه ) آغاز گردیده و بـا بهترشـدن شـرایط زیـست محیطـی خـسارت و تولیــد مثــل نیــز افــزایش مــی یابــد بــه طــوری کــه معمــولاً اوج فعالیت گونه هایی مانند موش ورامین یا موش های خانگی و یا موش مغان در تابستان در بین ماه هـای خـرداد تـا شـهریور مـاه و بعضی اوقات مهر ماه می باشد. این موش ها ضمن تخریب مزارع و باغـات و ایجاد شبکه هـای گـسترده لانـه سـازی (Burrow Complex) در زیرزمین باعث به هدر رفتن حجـم بـالایی از آب مـی گردنـد.

همچنین با تغذیه و جویدن از میوه ها، ریشه ها، ساقه ها و ...به آنها خسارت می زنند. جونـدگان عمومـاً دارای چنـدین نـسل در سـال بوده و معمولاً سالانه 6-4 نسل تولید می کنند و در هر بار زایمـان 7-4 بچه موش به دنیا می آورند.

گونه های نام برده فاقد خواب زمستانی بوده و در صورت مناسـب بودن شرایط محیطی (درجه حرارت و بارندگی) تا پایان سال نیـز فعال می مانند.

روش های کنترل:

1 -از بین بردن کانون های تجمـع زمـستان گـذران کـه عمومـاً در مسیر و در کناره جوی ها - زیر پشته های خاک میباشد. 

2 – زدن شخم عمیق در فصل پاییز و اوایل بهار. 

3 -از بین بردن علف های هرز مزرعه و باغات وکنار جوی ها. 

4 -عدم کشت مخلوط و چند کشتی در باغ ها.(خـصوصاً گیاهـان چند ساله مانند یونجه) در مسیر آن ها. 

5 -استفاده از آبیاری غرقابی، که باعث خفگی آن ها  داخل لانه هایشان باعث می شود. 

6- استفاده از طعمه های مسموم به سم فسفر دو زنگ 

نسبت 2 تا 3 درصد سـم بـه ازای 100 گـرم طعمـه گنـدم و 4 تـا 6

درصد روغن مایع و استفاده از آن پس از کوبیدن لانـه هـا بـا پـا و سپس ریختن طعمه به اندازه یک قاشق به داخل هر لانه فعال. 

7 -استفاده از سم سیماگ بـرای مـوش هـایی کـه داخـل زمـین و داخل ساقه درختان زندگی می کنند ماننـد مـوش مغـان، بـه میـزان توصیه شده. 

8 -استفاده از ترکیبات آنتی کوواگولانگ مانند سم لانیدت. 

حشرات کامل متعلق به خانواده Tingidiae و طول آنها بـه 3 تا 4 میلیمتر میرسد. ایــن آفــت زمــستان را بــه صــورت حــشرات کامــل و در پناهگاه های مختلف سطح باغ به سر می برد. حشرات کامل در بهـار همزمان با ظهور برگ ها از پناهگاه خـارج شـده و پـس از جفـت گیری در سطح زیرین برگ ها تخم ریزی می کنند. 

حـشرات مـاده تخم هـای خـود را داخـل بافـت بـرگ قـرار مـی دهنـد. پس از تفـریخ تخم ها، پوره ها خارج شده و پس از چهار تا پـنج هفتـه بـه حـشره 

کامل تبدیل می شوند. 

منابع موجود تعداد نسل آفت را سـالانه دو نسل ذکر کرده اند ولـی ظـاهراً در بعـضی منـاطق تعـداد نـسل آن بیشتر اسـت. 

خسارت زنی:

در اثـر فعالیـت آفـت در پـشت بـرگ، رنـگ سـطح فوقانی بـرگ تغییـر یافتـه و بـه رنـگ سـربی یـا نقـره ای متمایـل میشود. چنانچه پشت برگ هـای مـذکور بـاز بینـی شـود مراحـل زندگی آفت و فضولات سیاه رنگ ناشی از فعالیت آن را می توان به وضوح مشاهده کرد.

خسارت این آفت از اواسط تیر ماه شدت پیـدا مـی کنـد. این وضعیت در باغ هایی که از روند منظم مبـارزه شـیمیایی بـا دیگـر آفات برخوردار نیستند شدیدتر اسـت. 

در اثـر عـدم کنتـرل آفـت ممکن است برگ و میوه درخت ریـزش کنـد. در ارقـام زودرس سیب و گلابـی از جملـه سـیب گـلاب و شـفیع آبـادی، بـه دلیـل 

برداشت زودهنگام محصول و عدم نیـاز بـه کنتـرل آفـت کلیـدی کرم سیب بعد از برداشت، این آفت حالت طغیانی پیـدا مـی کنـد. در این قبیل موارد لازم است نسبت به کنتـرل شـیمیایی آن اقـدام کرد.

روش های کنترل:

 همان طوری که گفته شد چنانچه علیه آفات کلیـدی از جملـه کرم سـیب مبـارزه شـیمیایی انجـام شـود دیگـر نیـازی بـه مبـارزه جداگانه ای علیه این آفت پیدا نمـی شـود. در غیـراین صـورت در تابستان نیاز به مبارزه با این آفت اجتناب ناپـذیر اسـت. بـرای این کار می توان از ترکیبات تماسی یا نفوذی فسفر موجود سود جست.

 از اواخر زمـستان تـا اوایـل بهـار کـه دمـا بـه تـدریج افـزایش پیدا می کند، مقاومت بافت های درخت کاهش می یابد. بافـت هـا نـسبت بـه پـایین افتـادن دمـا حـساس تـر مـیشـوند. 

درختـان در اوج مقاومت به سرما، دمـای 35 درجـه سـانتی گـراد زیـر صـفر و کمتر از آن را تحمل می کننـد امـا شـکوفه هـا و میـوه هـای جـوان در 2 درجه سانتی گراد زیر صفر آسیب مـی بیننـد. اگـر یـخ بنـدان هنگامی روی دهد کـه گـل هـا در مراحـل تکـاملی پیشرفته تـری هستند، ممکن است مادگی، تخمک ها یـا دانـه هـای درحـال نمـو از بین بروند. 

بعضی مواقع میوه های نسبتاً بـزرگ آسـیب دیـده از یخبندان اگر بدون داشتن دانه، توانایی رشد داشته باشند همچنان بـه رشـد خود ادامه می دهند و بـه میـوه هـای بدشـکل و بـدون دانـه تبـدیل می شوند.

یخبندان شدید ممکن است موجب انهدام کامل میوه های در حال رشد شود. 

چنانچه آسیب یخبنـدان شـدید نباشـد بـر اثـر تـشکیل بلورهای یخ و جداشدن روی پوسـت نوارهـای حلقـوی ناشـی از سـرمازدگی در ناحیـه گلگـاه یـا در منطقـه اسـتوایی میـوه بـه وجـود می آید. ممکن است بخشی از سطح میوه نیز دچار زنگار شدید شود. 

کنترل: 

چنانچه سیب کاری در منطقه ای است که اکثر سال ها در باغات سیب سرمازدگی اتفاق می افتد و میوه ها صـدمه مـی بیننـد بـا اداره هواشناسی و در صورت وجود با اداره هواشناسی کشاورزی تبادل نظر شـود تـا بـا اسـتفاده از روش هـای پـیش بینـی، پیـشگوئی لازم توسـط آنهـا صـورت گیـرد و تـدابیر لازم بـا توصـیة آنهـا و نیـز کارشناسان باغبانی اندیشیده شوند.

بیماری لکه کرکی به برگ و میوه درخت گردو صدمه می زند. عامل آن قارچ بازیدیومایست اســـت کـــه بـــه تمـــام گونـــه هـــای جـــنس جـــوگلانس و کلیـــه ارقـــام گـــردو حمله میکند. این بیماری تا کنون از کشورهای بلغارستان، هند، ز لاندنو، اسپانیا و ایالات متحده گزارش شده است. در ایران تاکنون از گناباد و گرگان و کردستان گزارش شده است.

با توجه به خسارت زایی محدود این بیماری در درخت گـردو، مطالعـات زیـادی روی آن انجـام نشده است. نشانه ها به صورت لکه های زرد روشـن زاویـه دار در سـطح رویـی بـرگ و لکـه هـای سفید گچی در سطح زیرین در مقابل لکه های رویی دیده می شود. این لکه هـا به مـرور بافت مرده می شوند و در صورت وسیع بودن ناحیه بافت مرده، برگ می ریزد. 

بـه نـدرت در سـطح میوه نیز لکه های کوچک، گرد و کرک مانندی پیرامون یک ناحیه سبز رنگ مرکزی تشکیل مـی شوند که به مرور زمان قهوه ای تیـره - سـیاه رنـگ مـی شـوند. ایـن لکـه هـا معمـولاً فقـط موجـب بدشکلی پوست سبز میوه می شوند و به پوست چوبی یا مغز میوه صدمه نمی زننـد امـا در آلـودگی های شدید، میوه ها ریز و سبک می شوند. 

در ارتباط با چرخه این بیماری اطلاعات چندانی موجـود نیست به جز این که در سال های پر باران شایع است. 

از آن جائی که صدمه قابل توجهی بـه درخـت نمیزند، برنامه سم پاشی برای کنترل بلایت، برای کنترل آن نیز کفایت می کند. در ارتباط با میـزان مقاومت ارقام مختلف گردو به این بیماری گزارشی مبسوطی موجود نیست اما رقم Serr بشـدت 

حساس است.

این بیمـاری یکـی از مهم تـرین بیمـاری هـای سـیب محـسوب مـی شـود. در صـورتی کـه در بهـار هـوا مرطـوب و خنـک شـود، خسارت این بیمـاری شـدید خواهـد بـود. خـسارت مـستقیم ایـن بیماری به صورت حمله عامل بیماری به میوه و دم میوه می باشد و به طور غیرمستقیم با ایجاد لکه روی برگ ها، باعث کاهش رشـد درخت و مقدار محصول می شود. 

علائم: علائم بارز این بیماری روی برگ و میـوه مـی باشـد. روی برگ ها به محض باز شدن جوانـه هـا و ظهـور بـرگ هـای جـوان، لکه های کوچک مخملی شکل به رنگ سبز زیتونی تا قهوه ای بـا حاشیه نامشخص ظاهر می شود.

این لکه ها به مـرور گـسترش یافتـه و در صـورت فـراهم شدن شرایط مساعد محیطی، قسمت وسیعی از برگ ها را بـه طور مجزا یا پیوسته به هـم، در برمـی گیرنـد. 

لکـه هـای روی میوه شبیه لکـه هـای روی بـرگ مـی باشـد. بـا بـزرگ شـدن میوه های آلوده، لکه ها به تدریج به رنگ قهوه ای در آمـده و بافت میوه در محل این لکه ها چوب پنبه ای می شود.

عامل بیماری نوعی قارچ است.

زمستان گذرانی:

در برگ ها و میوه های آلوده افتاده بـه پـای درخـت زمـستان گذرانی مـیکنــد. با مرطوب شدن برگ های ریخته شـده بـه پـای درخـت، آسک های رسیده با جذب رطوبت متـورم شـده و آسکوسـپورهای درون خود را با فشار به خارج می فرستد. آسکوسپورها توسط بـاد روی اندام های تازه روئیده منتقل شده و آلـودگی اولیـه را اایجـاد میکنند. نقطه اوج خروج آسکوسپورها به طور معمـول مـصادف 

با مرحله تورم جوانه های گل تا مرحله کامل گلدهی است. 

قـارچ بعد از نفوذ در کوتیکول منشعب شده و در نتیجه بعـد از 9 تـا 17 روز از زمـان آلـودگی، لکـه هـا روی بـرگ هـا ایجـاد مـی شـود. 

آلودگی های ثانویه توسط کنیدی هایی که درسطح لکه ها تشکیل می شوند، ایجاد می گردند. 

کنترل:

1 -استفاده از ارقـام متحمـل و رعایـت فاصـله کـشت مناسـب در باغات تازه تاسیس 

2 -هـرس مرتـب درختـان جهـت تبـادل مناسـب هـوا و (پوشـش مناسب سم پاشی)

اسـتفاده از قـارچ کـش، حداقل سه نوبت سمپاشی قبـل و بعد از گل و نوبت سوم 10 روز بعد از نوبت دوم.

توجه:

1 -چنانچه در زمان شکوفه دهی، بارندگی شود پس از بارندگی، سمپاشی مجدد ضروری است.

2 -در صورت امکان پیش آگـاهی در منطقـه، زمـان سمپاشـی از این طریق معین شود.

ابتدا یکی از سموم بردوفیکس یا اکسی کلرومس تهیه شود و یا بصورت دست ساز اقدام به ساخت خمیر بردو نمائید.

 با یک وسیله تیز (مثل تیشه، تبر یا شی مناسب دیگر) لایه آلوده را بخوبی پاکسازی کنید تا پوسته و بافت سالم تنه درخت نمایان شود.

(دقت شود قبل از شروع پاکسازی کنار درخت پارچه یا نایلونی پهن شود که لایه های آلوده به خوبی جمع آوری شوند و خدایی نکرده در مسیر آب قرار نگیرند که باعث شیوع آلودگی و بیماری شوند)

همچنین دقت شود که بعد از پاکسازی ضایعات تنه هر درخت، با وایتکس وسیله ای که برای جداکردن قسمت آلوده استفاده شده را به خوبی ضدعفونی کنید تا انتقال مجدد به سایر درختان صورت نگیرد.

سپس با یکی از سمومی که تهیه شده و در قسمت بالا عرض گردید محل آسیب تنه درخت رو با یک فرچه کامل ضدعفونی و سپس با چسب باغبانی محل را پانسمان کنید.

با اینکار و در صورت لزوم  تکرار مجدد آن بعد از گذر سه هفته تا حدودی مشکل برطرف خواهد شد.

البته این نکته بسیار حائز اهمیت است که کنترل این بیماری بسیار مشکل است و عدم توجه به این بیماری منجر به خشکی درخت خواهد شد.

عوامل پیشگیری و کنترل بیماری شانکر:

▪️تقویت درخت با آبیاری منظم و تغذیه مناسب.

▪️عدم تماس مستقیم آب با تنه درختان که علی الخصوص در سیستم آبیاری غرقابی باید به این موضوع، باغداران محترم توجه و دقت لازم داشته باشند.

✔️بعد از برداشت محصول در پاییز سمپاشی سر شاخه‌ها با یکی از سموم زیر:

▫️اکسید مس (نوردکس) با غلظت دو در هزار

▫️اکسی کلرور مس با نسبت سه در هزار

▫️بردوفیکس با غلظت ده تا پانزده در هزار

▫️و یا تهیه و ساخت محلول بردو

🔸در دوره های سمپاشی تاج درخت، شست و شوی تنه با نسبت بالاتر (غلیظ‌تر) نیز توصیه می گردد.

🔸 در موقع تورم جوانه تا قبل از باز شدن شکوفه ها نیز با نسبت‌های اشاره شده سمپاشی مجدد عمل شود.

🔸با دیدن علایم بیماری در اواخر بهار شست و شوی تنه (نه شاخ و برگ) با ترکیبات مسی در برنامه قرار دهید.

🔸 شرایط تغذیه‌ای مناسبی برای درخت فراهم شود. اصولاً مدیریت تغذیه و آبیاری منظم در کنترل این بیماری بسیار موثر می باشد.

🔸در شرایط این چنینی مصرف کودهای ازته محدود نمایید.

🔸چنانچه درختان در تنه و شاخه خود، بر اثر عوامل مکانیکی دچار زخم و ترک خوردگی شوند، مستعد این بیماری می شوند. لذا چنانچه به تنه درخت صدمه ای وارد گردید در اولین فرصت با چسب باغبانی پوشش مناسب انجام شود.

در پایان مجدد تاکید می شود درختانی که دچار این بیماری هستند باید به خوبی مدیریت شوند و پس از انجام مواردی که در بالا ارایه گردید در صورت رویت مجدد علایم بیماری پاکسازی و پانسمان مجدد باید در برنامه قرار گیرد.

حلزون ها از لحاظ ظاهری با لیسکها متفاوتند. حلزون ها برخلاف لیسک ها دارای صدف آشکار ومارپیچ بوده و خسارت وزیان اقتصادی آن ها به مراتب کمتر از لیسک هاست. به نظر می رسد حلزون ها در خاک های قلیائی که دارای کربنات کلسیم آزاد است کمتر دیده می شوند. 

حلزون ها نیز همانند لیسک ها فعالیت شبانه داشته واز پارانشیم برگ تغذیه می نمایند. فعالیت حلزون ها در شرایط مرطوب شدیدتر بوده وطول تابستان تا اوایل پائیز تخم های خود را در خاک قرار می دهند. بعضی از گونه ها ممکن است تا چندین فصل زنده بمانند . 

حلزون سفید وحلزون قهوه ای از مهمترین گونه های غالب به شمار می روند. حلزون قهوه ای علاوه بر مرکبات از چای، انگور، درختچه های زینتی و صیفی وسبزی و... نیز تغذیه می کند. تخم آنها معمولا در توده های 60 تا 100 عددی دیده می شود. حلزون ها نیز همانند لیسک ها هرمافرودیت هستند و صدف جانور نیز عضو حفاظتی به شمار می رود که می تواند حلزون را از تابش نور مستقیم آفتاب وخشک شدن آب بدن جانور محافظت کند.

روش های کنترل زراعی و بیولوژیک:

جمع آوری واز بین بردن حلزون ها ولیسک ها با دست در سطوح کوچک مؤثر بوده وآن ها غذایذ مناسبی برای ماکیان به شمار می روند. 

- شخم وشیار اراضی زراعی وباغی پس از تخم ریزی آنها در کاهش جمعیت حلزون ها ولیسک ها مؤثر می باشد.

- مبارزه با علف های هرز و جمع آوری جعبه های میوه  که در باغات در فصول مرطوب رها می شوند، به منظور از بین بردن پناهگاه حلزون ها ولیسک ها مهم می باشد. 

- ایجاد پناهگاه هائی که نقش تله را برای این جانوران بازی می کنند نیز مفید می باشد. برای این منظور تکه های سفال و با تخته های پهنی که ابعاد 30 × 30 سانتی متر داشته و3 تا 4 سانتیمتر بالاتر از سطح زمین قرار می گیرند استفاده می شود و پس از مدتی می توان حلزون ها ولیسک ها را جمع آوری ومعدوم نمود . 

- ایجاد نوارهای حفاظتی : با استفاده از مواد جاذب الرطوبه مانند آهک زنده ، خاکستر چوب، نمک طعام، سولفات آمونیم، سولفات مس و... می توان نوارهائی در اطراف محدوده کشت وکار به وجود آورد تا به محض تماس با این مواد آب بدن لیسک ها از دست رفته وتلف شوند. یا با پوسته شلتوک برنج به سبب وجود سلیس فراوان ونوک تیز بودن پوسته ها، می توان از ورود لیسک ها به محدوده کشت وکار جلوگیری نمود. البته باید توجه نمود شرایط اقلیمی مازندران ( بارندگی ورطوبت زیاد ) تاثیر مواد جاذب الرطوبه را کم می نماید. وبعضی از مواد فوق باعث تغییر شرایط فیزیکی وشیمیائی خاک می گردد . لذا استفاده از مواد فوق باید با نظارت کارشناسان مربوطه صورت گیرد . 

* مبارزه شیمیائی :   

قبل از مبارزه شیمیائی رعایت نکات ایمنی و احتیاطات لازم به منظور جلوگیری از مسمومیت های احتمالی چهارپایان، پرندگان ومرغان خانگی الزامی است. 

مبارزه شیمیائی معمولا در مواقعی که حلزون ها ولیسک ها فعال ترند وهوا خنک، ابری یا مه آلود واحتمال بارندگی نمی رود توصیه می گردد. هوای خشک وآفتابی که توام با وزش باد است بدترین زمان مبارزه با این آفات است. بارش باران های شدید نیز از کارائی مبارزه شیمیائی می کاهد. 

بهترین روش مبارزه با آفات فوق طعمه پاشی است. آزمایش های انجام شده طی سالهای 79-78 در مازندران کار آئی روش طعمه پاشی را در مقایسه با روش محلول پاشی تائید نموده است. مضافا اینکه باقیمانده سم در روش محلول پاشی به مراتب بیشتر از روش طعمه پاشی است.

استفاده از طعمه های آماده نظیر متالدهید 6% به میزان 25 – 20 کیلوگرم در هکتار یا متیوکارب ( مزورول 4% )به میزان 25 – 20 کیلوگرم یا طعمه آماده شده توسط کشاورزان با استفاده از سبوس گندم به یزان 20 کیلو وحشره کش کارباریل ( سوین ) بمیزان 1 کیلو گرم تاثیر مطلوبی دارد. 

مبارزه ( طعمه پاشی ) باید هنگام عصر یا شبها که لیسک ها فعالیت دارند صورت پذیرد. برای جذب بیشتر لیسک ها به سمت طعمه ها می توان قدری ملاس چغندر قند را به هنگام تهیه طعمه اضافه نمود.

این آفت بومی آفریقای مرکزی بوده و با دخالت انسان به اکثر مناطق نیمه گرمسیری جهان گسترش یافته است. ایـن آفـت اولـین بار در سال 1351 به همراه میوه های وارداتی آلوده به ایران وارد و همان سال به استان های خراسان، یزد، اصفهان، آذربایجان شـرقی، کرمانشاه، تهران و شرق مازندران گسترش یافـت و کم کم در کشور همه گیر شد.

 در میـان درختـان میـوه بـه سـیب، زردآلـو، انـواع مرکبـات، خرمالو، هلو، گلابی آلـو، بـه، آووکـادو، گـواوا، گـردو، انگـور، لیچی، انبه، پاپایا، خرما، انـار و دیگـر درختـان میـوه دیگـر حملـه می کند.

اندازه مگس هـای بـالغ بـه انـدازه مگـس خـانگی و بـه طـول 5-4 میلی متر است. این مگس دارای سرزرد رنگ و نسبتاً بـزرگ با یک نوار قهوه ای روشن، چشم ها سبز تا قهوه ای براق است.

حشرات ماده تخم های خود را زیر پوست میوه های میزبـان و به صورت مجتمع (2-10 عدد) میگذارند. 

لاروهای خارج شده در دمای 18-16 درجه سانتی گراد بـه مـدت 11-6 رو ز تغذیه می کنند. نسل های اول آفـت بـه هلـو، زرد آلـو، سیب و گلابی و در نسل های بعدی معمولا به خرمـالو و مرکبـات 

حملـه مـیکنـد. شـفیره در خـاک در زیـر میزبـان ایجـاد شـده و حشرات بالغ بعد از 11-6 روز در دمای 26-24 درجه سانتیگـراد (در مناطق سردسیر طولانی تر) و در طی دو ماه ظـاهر مـی شـوند . 

زمان مورد نیاز برای طی یک نسل این حشره بسته به شـرایط آب و هوایی از سه هفته تا سه ماه می باشد. بنابراین آفـت دارای 10-8و در شرایط مساعد تا 12 نسل در سـال دارد . ایـن گونـه قـادر بـه زنده ماندن در دماهای زیر صفر درجه (برای مدت بـیش از یـک هفته) سانتیگراد نمی باشد. 

زمستان گذرانی:

آفت در مناطق معتدل به صورت حشرات بـالغ و یـا شـفیره در خـاک اسـت. در منـاطق گرم تر آفت در تمام طول سال فعال است.

کنترل: 

 جهت کنترل مگس میوه مدیترانه روش های مختلفی (با توجـه به میزبان و مرحله رویشی آن) به کار گرفته می شود. 

مبارزه مکانیکی به صورت جمع آوری روزانه میـوه هـا ی ریختـه شـده در پـای درختـان و انهـدام و یـا دفـن آنهـا در عمـق 30 سـانتیمتری خـاک و پاشـیدن آهـک روی میـوه هـای آلـوده قابـل استفاده می باشد. 

بسیاری از کشورهای دنیا ورود میوه هـای میزبـان آفـت را بـدون ضـدعفونی در مرحلــه بعـد از برداشــت ممنــوع کــرده انــد. ضـدعفونی شـامل اسـتفاده از گـاز، بخـار و آب گـرم، ســرمادهی، غوطــه وری در حــشره کــش هــای خــاص و همچنــین اشعه دهی است . برای مثـال اکثـر کـشورهای اروپـایی، اسـتفاده از سرمادهی در دماهای 0/0 ، 7/1 و یا 0/2 درجه سانتیگراد را بـرای مدت یک هفته و  برای میوه های مرکبـات و هـسته داران و بـرای میوه های خاص و ظریف، استفاده از بخار (بـرای مثـال 44 درجـه سانتیگراد برای مدت هشت ساعت )، هوای با فشار گـرم یـا آب گرم را توصیه می کند. 

در بیشتر کشورها، اشـعه دهـی مـورد تاییـد نبوده و استفاده از متیل برومایـد نیـز ممنـوع مـی باشـد. اسـتفاده از حرارت نیز عمر انبارداری میـوه را بـه شدت کـاهش مـی دهـد. 

بـه همین دلیل موثرترین راه برای کنتـرل آفـت، جلـوگیر ی از ورود میوه از کشورهای آلوده می باشد. 

یکی از موثرترین روش های کنترل مگس مدیترانه ای پیچیدن میوه ها در لفافه های مختلف، کیسه های کاغـذی و حتـی روزنامـه است که باید قبل از حمله آفت انجـام شـود.

هنگـامی کـه وجـود حـشره ثابـت گردیـد، میـوه هـای آلـوده و بـه زمـین ریختـه بایـد جمع آوری و معدوم شوند.

استفاده از پاشش طعمه از نظر اقتصادی و زیست محیطی مورد قبول می باشد. پاشش طعمه شامل حشره کـش هـای مناسـب ماننـد سم مالاتیون برای کنترل مگس های میوه معمول بوده که معمـولا بـا طعمـه پروتئینـی ترکیـب مـیشـود. هـر دو جـنس نـر و مـاده ایــن مگــس هــا توســط آمونیــاک متــصاعد شــده از پــروتئین هیدرولیزات جلب میشوند.

این گونه بیشتر درختـان میـوه هـسته دار را هـدف قـرار داده و سیب نیز از جملـه دیگـر میزبـان هـای آن است. این آفت مخصوص مناطق سردسیر کوهستانی است. 

حشرات کامل بسته به منطقه فعالیت از اواسط خرداد ماه به بعد در طبیعت ظاهر می شوند

حشرات کامل پروانه هایی با اندازه متوسط هستند، عرض آنها با بال های باز بین 21-16 میلی متر متغیـر اسـت. 

حشرات ماده پس از جفتگیری اقدام به تخم ریزی می کنند. تخم ها به صورت مجتمع و عمدتاً روی سرشاخه هایی بـا قطر حدود 1 سانتی متر و کمتر گذاشته مـی شـوند. رنـگ پولـکهـا (دستجات تخم) ابتدا مایل بـه زرد بـوده کـه کـم کـم بـا رشـد جنـین بـه قرمـز تا خاکستری تغییر میکند.

لاروهای سن یک آفـت پـس از 15-10 روز از تخـم خـارج شده و بقیه تابستان و پاییز و زمستان را به همان حال در زیر پولک سپری می کنند. بنابراین زمستانگذرانی آفت به صـورت لاروهای سن یک گرسنه و در زیر پولک ها است. 

نحوه خسارت زنی:

در بهار بعد از مساعدت هوا لاروهای مذکور از زیر پولک خارج شـده و پـس از رسـیدن به برگ های جوان ونو رسته میزبان به داخل پارانشیم بـرگ نفـوذ می کنند. این لاروها پس از مختصری تغذیه و یکبار تغییر جلـد از داخـل پارانــشیم بــرگ خــارج شــده و بــه طــور دســته جمعــی از بافت های بین رگبرگ های برگ های خارج شده، تغذیه می کنند.

لاروها ضمن تغذیـه اقـدام بـه تنیـدن تارهـای ابریـشمی کـرده و بدینوسیله برگ ها و سرشـاخه هـا را بـه هـم مـی چـسبانند.

سپس لاروها به طور مجتمع تبدیل به شفیره شده و سپس حشرات کامل آفت ظاهر میشوند، بنابراین آفت سالانه یک نسل دارد.

روش های کنترل:

در حالت های طغیانی و قبل از تنیدن تـار در منـاطق بـا سـابقه آلودگی بالا می توان با استفاده از ترکیبات فسفره متداول آفت را کنترل کرد. این زمان علاوه بر این آفت، میتواند آفاتی مثل شـته سبز سیب و سرخرطومی سیب را نیز کنترل کند. همچنین اسـتفاده از ترکیبات ساخته شده بر اساس هورمون های تنظیم کننـده حشرات نیز موثر است.

ایــن ترکیبات در سال قبل و هم زمان با تخمریزی پروانه های آفت لیسه سیب، علیه کرم سیب مورد استفاده قرار میگیرد.

لیسک ها در بین آفات از مهم ترین عوامل شناخته شده ای هستند که به گیاهان زراعی کاشته شده حمله کرده و خسارت جدی آنها در باغات، مزارع وگلخانه ها مشهود است. 

راب ها دو جنسی( هرمافرودیت )بوده وهر جانور ارگان تولید مثلی نروماده را تماما دارد.  هر چند آمار دقیقی از خسارت این آفت در باغات مرکبات وجود ندارد ولی خسارت آنها روی میوه ها ونهالستان ها کاملا مشهود می باشد. 

لیسک ها غالبا در فصولی که درجه حرارت و رطوبت مناسب باشد ( بین 20 تا 25 درجه سانتی گراد ورطوبت بین 60 تا 75 درصد ) فعالتر، ولی در فصول بسیار خشک و یخبندان تغذیه آنها متوقف شده ومعمولا در پناهگاه ها مخفی می شوند. در هوای گرم وبه هنگام وزش باد که رطوبت کمتری وجود دارد جمعیت لیسک ها کاهش می یابد. 

لیسک ها در شرایط شمال کشور معمولا تخم های خود را در دستجات حدود 18 تا 50 تائی زیر خاک ویا مواد آلی در حال پوسیدن قرار می دهد. خشکی وبی آبی معمولا سبب نابودی سریع تخم ها می گردد. تراکم لیسک ها در خاک های رسی بیشتر می باشد. 

لیسک معمولی ( Parmacella  ibera  ) از خانواده ( Limacidae  ) فعالیت شبانه و فقط یک نسل دارد. طول بدن آنها در حداکثر رشد حدود 10 سانتی متر ورنگ آن نخودی تا قهوه ای روشن است. پوره ها در ابتدا از مواد آلی وهوموس خاک تغذیه می کنند ولی بسیاری از گونه ها نیز ممکن است از اعضای زیرزمینی وارگان های هوائی درخت یا گیاه تغذیه نمایند. 

لیسک ها وحلزونها دارای ترشحات لزج وچسبنده ای ( Mucus  ) هستند که در مسیر حرکت آنها دیده می شود.

روش های مبارزه:

لیسکها معمولا دارای دشمنان طبیعی زیادی هستند . پرندگانی چون کلاغ ، غاز ، اردک ، موش های آبی ، خارپشت و... از آنها تغذیه می کنند . برخی از سخت بالپوشان ، مگسها ، کنه ها ، نماتدها ، قارچهای انگل و ... از دشمنان طبیعی حلزونها به شمار می رود.