هنگام کاشت بیشتر نهالهای مرکبات، باید ابتدا ریشه را با یک قیچی تیز هرس کرد تا اولاً سر ریشه اصلی قطع و گیاه تحریک به تولید ریشه فرعی بیشتری شود و دوما سر ریشهها، که بیشتر در اثر کنده شدن از خاک خزانه، زخمی و به طور نامرتب قطع شده، دارای یک سطح صاف شود.
زیرا ریشههای زخمی و سر ناصاف سریع مورد حمله انواع قارچها و باکتریها قرار می گیرند و از بین میروند. در حالی که اگر محل بریده شده صاف باشد به راحتی ترمیم میگردد و از نفوذ عوامل بیماریزا جلوگیری به عمل می آید.
برای کشت نهال، اگر خاک باغ حاصلخیز و دارای بافت مناسب باشد و آماده شده باشد، کافی است مقداری از خاک محل کاشت را با بیل برداشته، پس از قراردادن ریشهها درون گودال، روی آن ها را با خاک زبرین (سطحالارض) پوشاند.
✔️در مواردی که برای کاشت، از گودالهای دستی و یا متهای استفاده می شود، باید اول مقداری از خاک زبرین را با هم حجم خودش کود دامی پوسیده مخلوط کرده و به شکل مخروطی، در ته گودال ریخت.
✔️سپس ریشهها را روی این مخروط مرتب کرد و روی آنها را با خاک پوشاند و گودال را پر ساخت.
کالادیوم یا فیل گوش با نام علمی Caladium bicolor از خانواده ی Araceae و بومی برزیل است. گیاهی حساس به اشعه ی مستقیم آفتاب و تغییر مکان می باشد که بهتر است از تماس مستقیم دست به برگهای آن خودداری شود.
عامل این بیماری قارچی به نام Erysiphe heraclei از رده آسکومیستها است که به صورت یک پوشش سفید رنگ روی برگهای میزبان مشاهده می شود.
متاسفانه در بیشتر باغهای سنتی ایران، درختان نزدیکتر از فاصله لازم کشت می شوند که هنگام باروری روی یکدیگر سایه میاندازند و میزان محصولشان پایین میآید. علاوه بر رعایت فاصله، درختان باید روی ردیفهای منظم شمالی جنوبی کشت شوند تا هم بتوانند از نور آفتاب بیشتری استفاده کنند و هم امکان رفت و آمد کارگران و وسایل موتوری فراهم شود.
✔️از مهمترین روش های کشت مرکبات میتوان به کشت مربعی ، مستطیلی ، مثلثی و داربستی نام برد.
1️⃣در روش مربعی، فاصله درختان روی ردیفها با فاصله بین ردیفها برابر است، به طوری که هر چهار درخت روی رأس های یک مربع، قرار می گیرند. در این روش، اگر فاصله مناسب در حین کاشت رعایت شده باشد، درختان در حداکثر رشد، قسمت اعظم سطح باغ را میپوشانند و بین آنها فاصله کمی برای عبور و مرور کارگران و ماشینآلات باقی میماند. در این روش، در صبح و بعد از ظهر، درختان مجاور روی هم سایه میاندازند و به همین دلیل این روش هرچند برای نقاط گرمسیری که دارای نور بیشتر هستند قابل قبول است ولی برای نقاط سردسیر شمالی که شدت نور کمتری دارند، مناسب نیست.
2️⃣در روش مستطیلی فاصله درختان روی ردیفها، از فاصله بین ردیفها بیشتر است. بهگونه ای که درختان در طول مستطیل کشت می شوند و به اندازه ی عرض، از هم فاصله دارند. و به این دلیل با فرض تخصیص مساحتی مساوی با روش مربعی به هر دو درخت، درختان در صبح و بعد از ظهر، سایه کمتری روی هم میاندازند و هر درخت از نور بیشتری بهرهمند می شود. در این روش، درختان در حداکثر رشد، فواصل بین ردیفها را پر میکنند ولی در روی ردیف فاصله بیشتری برای درختان وجود خواهد داشت که عبور و مرور وسایل را در جهت شمالی جنوبی تسهیل میکند. این روش بویژه برای مناطق سردسیر مناسب است.
3️⃣روش مثلثی که لوزی و شش گوش هم خوانده میشود هر سه درخت روی رأس های یک مثلث (به طور معمول متساویالاضلاع و گاهی متساویالساقین) که جهت قاعده آن شرقی غربی است و هر چهار درخت روی رئوس یک لوزی کشت می شوند. این روش از نظر سایهاندازی مانند روش مربعی است و تفاوت های آن با روش مربعی این است که در این روش ردیفهای شمالی جنوبی وجود ندارد و همچنین با رعایت فواصل مساوی، در این روش بیش از روش مربعی، در واحد سطح، درخت کاشته می شود.
با توجه به کاهش بارش ها و تجربه ی هر ساله ی خشکسالی در کشور، نیاز است که برنامه های علمی و هدفمند با مدیریت صحیح و اصولی اجرا شود.
مرکبات در شرایط گرمسیر، در مناطقی مانند مناطق مرکزی و جنوب ایران و نیمه گرمسیری شمال ایران، قابلیت رشد دارند.
✔️ خاک های سبک شنی رسی، با پی اچ 5 تا 7، عموما برای توسعه کشت مرکبات مناسب می باشند.
با توجه به این موارد، در شمال ایران خطر سرما و بالا بودن سطح آب زیرزمینی و در جنوب مشکل گرما، شوری و کم آبی وجود داشته که در توسعه کشت و احداث باغات مرکبات باید مورد توجه قرار بگیرد.
مناطق مناسب کشت:
1️⃣سواحل دریای خزر:
✔️از آستارا تا گرگان ارقام مختلفی از مرکبات کشت می شود. محدودیت های اقلیمی (سرما و خشکی) موجب می شود تا بیشتر تراکم باغ های مرکبات در نواحی چابکسر تا بهشهر متمرکز باشد.
2️⃣ناحیه مرکزی:
✔️این ناحیه شامل شهرهایی مرکزی ایران همچون فارس، کرمان، جیرفت، بم و غیره بوده که بیشتر دارای روزهای آفتابی به همراه رطوبت نسبی پایین است. بارندگی این نواحی پایین بوده، لذا در تابستان نیاز به چندین نوبت آبیاری بوده تا گیاه عملکرد و کیفیت محصول مناسبی داشته باشد.
3️⃣نواحی ساحلی جنوب (بندرعباس و سواحل دریای عمان):
این نواحی عاری از یخبندان، با رطوبت نسبی بالا و گرمای زیاد در تابستان می باشد.
مگس میوه ی مدیترانهای که به نام های مگس میوه و یا مگس مرکبات معروف است، یکی از آفات مهم میوه به شمار می رود.
کیوی درختچه ای با ساقه های خزنده و بـرگ های قلبی شکل است که در قرن حاضر توسط گیاهشناسان کشف و معرفی شده است.
✔️این گیاه بومی کشور چین بوده و از آنجا به سایر مناطق راه یافته است.
✔️این میوه بـه علت دارابودن مقادیر قابل توجه فیبر، ویتامینC، ویتامین E و املاح
خصوصاً پتاسیم، مس و منگنز ظرفیت آنتی کسیدانی (مرتبه چهارم در تمام میوه ها)، و ارزش غذایی و دارویی فوق العاده داشته و شاه میوه شناخته می شود.
✔️ایران از نظر تولید و صادرات کیـوی، دربین کشورهای تولید کننده، مقـام هشتم را بـه خـود اختصاص داده است. بیشترین سطح زیـر کشـت کیـوی در دنیا و نیز ایران اختصاص به رقم هایوارد دارد.
به هر مادهای که روی سطح خاک پاشیده شود و روی آن باقی بماند، مالچ گفته میشود. مالچ یکی از متداولترین روشهای حفاظت در برابر سرمازدگی است. در فصل رشد، وجود یک لایه پوششی از مواد آلی به ضخامت 5 تا 7 سانتیمتر نظیر کاه و کلش، برگهای خرد شده و... میتواند برای حفاظت گیاهان در برابر سرما مفید باشد.
کائولین ماده ای دور کننده است که اغلب به عنوان ماده ی پوشش دهنده مورد مصرف قرار می گیرد.
✔️ورمی کمپوست، یک کود آلی شامل یک مخلوط زیستی بسیار فعال از میکروب های مفید، آنزیم ها، ویتامین ها، هورمون ها، عناصر غذایی و کپسول های کرم خاکی است.
✔️ورمی کمپوست ظرفیت تبادل کاتیونی بالایی داشته و حاوی عناصر غذایی مانند نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم قابل جذب و در دسترس برای گیاه است.
✔️ورمی کمپوسـت از طرفی حاوی میکروارگانیسم های هوازی مفید مانند ازتوباکترها بوده و از طرف دیگر عاری از بـاکتری های غیرهوازی، قارچ ها و میکروارگانیسم های پاتوژن است.
✔️ورمی کمپوست از موادی پیت مانند همراه با خلل و فرج، ظرفیت هوادهی، زهکشی و ظرفیت نگهداری آب بالا، تولید شده که دارای سطوح زیاد برای جذب بالای مواد غذایی هستند.
✔️در مقایسه با مواد مادری اولیه، ورمی کمپوست ها دارای نمک محلول کمتر، ظرفیت تبادل کاتیونی بیشتر و میزان اسید هیومیک بیشتری هستند.
انواع آلوده کننده های خاک شامل : کود شیمیایی، شوینده ها، فاضلاب، آفت کش ها، پسماند و فرآورده های نفتی هستند.
این حشره، یکی از مهمترین آفت های درختان گلابی می باشد که روی برگ، لکه های سفید و روی میوه لکه های تیره ایجاد می کند و با ترشح عسلک فراوان روی سطح برگ ها، باعث کاهش فتوسنتز شده و برگ ها خشک شده و دچار ریزش زودرس می شوند.
همچنین به طور غیر مستقیم موجب ریز شدن میوه ها و کاهش تکامل جوانه های گل می شود.
پسیل گلابی زمستان را به صورت حشره کامل زیر برگ های ریخته شده و زیر پوستک های تنه درختان می گذراند.
تخم ریزی حشره های ماده، هنگامی شروع می شود که دمای هوا از 10 درجه سلسیوس تجاوز نماید. تغییرهای شرایط آب و هوا از سالی به سال دیگر، باعث تغییرهایی در تاریخ اولین تخم ریزی می شود.
در بررسی های انجام شده اوج جمعیت این حشره، در اواسط و اواخر اردیبهشت ماه دیده می شود. بعد از این تاریخ، جمعیت حشره به تدریج کاهش یافته و در اواسط مرداد به صفر می رسد.
گلدان لوآ یک گلدان هوشمند مجهز به سنسور است که احساسات و نیازهای گیاه را به ما نشان داده و ارتباط با گیاه را موثرتر و راحت تر کرده است.
رطبی و سیاه سمرقندی، از ارقام مهم انگور تجاری استان فارس هستند که در حوالی شیراز، مناطق شمالی و شمال غربی استان فارس در سطح وسیعی کاشته می شوند.
✔️رطبی، رقمی است دانه دار، متوسط تــا دیررس بــا میوه های سفیدرنگ، دارای پتانسیل عملکرد و کیفیت بازارپسندی بالا که غالباً در مناطق اطراف شیراز و سپیدان کشت می شود.
✔️سیاه سمرقندی، رقمی است دانه دار، متوسط تا دیررس با میـوه های به رنگ بنفش تیره، دارای عملکرد متوسط و بازارپسندی بالا کـه علاوه برکاشت در مناطق معتدل استان فارس مانند اطراف شیراز، غالباً در مناطق سردسیر استان به ویژه منطقه بوانات نیز کشت و تولید می شود.
با توجه به اهمیت این ارقام انگور در منطقه، تحقیقات به زراعی متعددی بر روی آن ها انجام شده است.
آگلونمای برفی یکی از بهترین و قدرتمندترین گیاهان تصفیه کننده ی هوا است و برای پاک سازی سم های موجود در هوای آلوده داخل منزل مانند بنزین و فرمالدئید کاربرد دارد.
آفات و بیماریها:
اغلب مشکلات حاصله برای گیاهان نتیجه عدم فراهم سازی شرایط مطلوب کشت نمی باشد، بلکه بسیاری از عوامل دیگر چون بیماریهای مخرب گیاهی نظیر قارچها، باکتریها، ویروسها و حشرات نیز مشکل ساز هستند. اگرچه این گونه مشکلات به آسانی توسط شناسایی به موقع و دفاع در برابر عوامل مولد بیماری بطور جدی قابل حل است. به هر حال افراد زیادی به اقتضای تخصص و ابتکار خود توصیه های مناسب را میتوانند ارائه دهند و برای جلوگیری از خسارتهای احتمالی و بروز عوامل نامناسب هماهنگی های لازم را به عمل آورند.
آفات از شایعترین دشمنان خطرناک رشد گیاهان در فضاهای آزاد و همچنین در گلخانه ها می باشند. گیاهان گلخانه ای نسبت به حمله قارچ، حشرات و... حساسیت نشان میدهند. گیاهان خاصی که از محیطهای دیگری آورده شده اند بایستی با مراقبتهای بیشتری نگهداری شوند، چرا که از این طریق میزان آفات و بیماری توسط گیاه آلوده به یک محیط تازه منتقل می شود. برای جلوگیری از انتقال عوامل بیماریزا بایستی ابتدا گیاهان قبل از ورود به محیط تازه دقیقاً ایزوله شده تا در کنترل بیماری اطمینان حاصل گردد. زمانیکه به گلدانها آب و مواد غذایی داده میشود، برخی از حشرات بویژه در سطح پشتی برگ پنهان شده و مکان خوبی جهت زیست آنهاست و از جمله این حشرات میتوان به عنکبوت، کنه، شته و برخی دیگر از حشرات اشاره کرد. از طریق پاک سازی دقیق و پی در پی می توان از میزان خسارتهای حاصله توسط این آفات کم نمود. پاکسازی برگها از طریق بهبود انتقال مناسب گازها توسط روزنه های بخشهای رویی و پشتی برگ در سلامتی گیاه نقش عمده داشته و از اهمیت زیادی برخوردار است. گردگیری مداوم توسط پارچه مرطوب باعث تمیز شدن برگها می گردد.
گاهی در صورت کثیف شدن برگها شستن آنها توسط اسفنج ضروری است. استفاده از مواد شیری و روغنی بدلیل داشتن اثرات سوء آن قابل توصیه نمی باشد. پس از جداسازی برگهای ریخته شده از روی خاک بایستی به تمیز کردن گلدان پرداخت. بعضی از گلدانها به سبب وجود رطوبت بالا بر روی آنها خزه ها می رویند. ظهور پوششهای سفید رنگ بر روی خاک سطح گلدان از علایم ایجاد خطراتی بوده که در اثر افزایش میزان درجه سختی آب حاصل می گردد.
بیماریهای حاصل از عواملی نظیر باکتریها، قارچها و ویروسها در سطح سلولی گیاهان بعلت گسترش عوامل مولد آنها در شرایط عدم مراقبتهای صحیح می باشد. عامل بیماری کپکهای خاکستری بوتریتیس سینرا (Botrytis cinerea) بوده که در شرایط رطوبت بالا گسترش یافته و با فساد بافت ساقه گیاه، خسارت وارد میسازد. از بیماریهای شایع در گلخانه می توان به زرد شدگی و چروکیدگی برگها و ایجاد پوشش سیاه رنگ بخش سطحی آنها که به ترتیب توسط عوامل مختلفی چون قارچها و باکتریها ایجاد می گردد، اشاره کرد.
✔️در شمال کشور در استان های گیلان، مازندران و گلستان، ژنوتیپ های متنوعی از گلابی بومی (خوج یا اوربه)، چه به صورت وحشی در جنگل ها و چه به صورت ارقام محلی یافت می شوند.
✔️خوج ها به خانواده Rosaceae (گل سرخ) تعلق دارند که ارقام محلی آن ها به دلیل داشتن صفات کمی وکیفی مشتری پسند نظیر درشتی، ترد و آبدار بودن، مزه ی ملس و کمک در هضم غذا در دهه های اخیر به خوبی در بازارهای میوه اکثر شهر های ایران مورد توجه قرار گرفته اند.
✔️اولین مرحله در ازدیاد و تولید تجاری ارقام میوه بومی، ارزیابی ویژگی های کمی و کیفی میوه در ژنوتیپ های موجود می باشد.
چغندر قند به دلیل اینکه یکی از اجزای تشکیل دهنده ی اقتصاد کشاورزی است بسیار حائز اهمیت می باشد.
گواوا یک میوه ی گرمسیری از خانواده ی میرتاسه با طعمی شبیه گلابی بوده که اندازه ی آن از متوسط تا بزرگ به وزن 100 تا 250 گرم می باشد.