جهت مدیریت افزایش کارآیی مصرف کودها، فعالیت های زیر باید انجام شود:
✔️استفاده از برنامه زمان بندی آزمون خاک و برگ،
✔️کاربرد و استفاده دقیق از کود،
✔️انتخاب نوع و میزان کود متناسب با نیاز غذایی درخت،
✔️قرار دادن دقیق کود در منطقه ریشه،
✔️زمان بندی مصرف کود،
✔️تقسیط کاربرد کود،
✔️و کاربرد میزان مناسب کودهای نیتروژنه بر اساس وضعیت قبلی و عملکرد درختان و مدیریت آبیاری می باشد.
کارایی جذب عناصر غذایی (مقدار مواد غذایی جذب شده به مقدار مواد غذایی داده شده به صورت کود)، با بهبود کارایی جذب آب بهبود می یابد.
اصطلاح سله بستن به معنای سفت شدن خاک پس از آبیاری است که اغلب در خاک هایی که زهکشی پایین و بافت رسی دارند مشاهده می شود.
ابتدا سطح خاک صاف شده سپس لوله ها در عمق مناسب نسبت به ریشه کار گذاشته می شوند. در مرحله ی بعد ایجاد زهکشی به منظور کاشت و بذرپاشی نیاز است.
شته از ها آفات مهم و محدود کننده ی تولید انار هستند که باعث خسارت مستقیم از طریق تغذیه از شیره گیاهی و همچنین خسارت غیر مستقیم با تولید عسلک فراوان و مساعد نمودن شرایط برای رشد قارچ های فوماژین می شوند.
✔️بدین ترتیب میزان محصول کاهش پیدا کرده و کیفیت آن نیز نقصان می یابد. مهمترین خسارت شته ی انار، ریزش غیر طبیعی گل های انار در ابتدای فصل می باشد.
✔️عوامل متعددی مانند شرایط آب و هوایی، دشمنان طبیعی و شرایط و نوع گیاه میزبان، می تواند در پیش بینی تراکم جمعیت آنها و همچنین کنترل آن موثر باشد.
✔️یکی از مهمترین عوامل تاثیرگذار روی رشد جمعیت و بقای حشرات دما می باشد. نرخ رشد و نمو و فعالیت شته های مذکور، از دمای تا 10 تا 30 درجه سلسیوس به صورت خطی افزایش می یابد، ولی در دمای 23 درجه سلسیوس و بالاتر از آن، تلفات سنگین به مرحله پورگی وارد می شود.
علاوه بر کرم گلوگاه، ترکهای ریز موجود در پوست، آفتاب سوختگی، محل های تغذیه حشرات مکنده، آسیب های مکانیکی و بالاخره لهیدگی ایجاد شده درحین برداشت یا در مراحل مختلف حمل و نقل نیز از جمله عواملی هستند که می توانند پوسیدگی میوه
انار را به دنبال داشته باشند.
اما وجود این عوامل برای ایجاد پوسیدگی و ترشیدگی الزامی نیست. میوه انار همانند سایر میوه ها، به علت دارا بودن مقدار زیادی آب در معرض فساد قرار دارد. قارچ های آسپرژیلوس و پنسیلیوم، میتوانند در صورت وجود شرایط مساعد از نظر دما و رطوبت، میوه های سالم انار را بپوشانند.
یکی از عوامل اصلی در کیفیت محصولات کشاورزی به خصوص میوه ها و مرکبات، طعم و شیرینی آنهاست. بطور کلی میوه و محصولی که طعم و شیرینی مناسبی داشته باشد بازار پسندی بالایی دارد.
عفران گیاهی چند ساله و علفی است که توسط بنه یا پیازهای توپر (کورم) تکثیر پیدا می کند.
✔️این گیاه در شرایط آب و هوایی مدیترانه ای و عرض های جغرافیایی ۳۰ تا ۵۰ درجه شمالی و طول جغرافیایی ۱۰ درجه غربی تا ۸۰ درجه شرقی، در مناطق ایران تورانی که دارای زمستان های سرد و تابستان های گرم هستند، گسترش دارد.
✔️تقریبا ۹۰ درصد از زعفران دنیا، متعلق به کشور ایران است. این محصول در شمال شرق ایران که دارای زمستان های سرد و تابستان های گرم هستند کشت می شود.
✔️هر چند زعفران در مناطق معتدله و خشک پرورش می یابد، ولی اندام های هوایی و قابل رؤیت آن در نیمه سرد سال سر از خاک درآورده و رشد می نمایند و بخش اعظمی از طول فصل رشد این گیاه مواجه با سرمای پاییز و یخبندان های زمستان است و لذا دماهای پایین زمستان یکی از عوامل محدودکننده تولید زعفران ذکر شده است.
✔️ازاین رو در وقوع سرمای شدید در برخی سال ها، بقا و رشد و نمو زعفران تحت تأثیر قرارگرفته و عملکرد آن کاهش یافته است.
آکواپونیک ترکیبی از سیستم های آبزی پروری و هیدروپونیک است که مهمترین اهداف آن نه تنها رسیدن به تولید انبوه می باشد، بلکه ایجاد سلامت و امنیت غذایی، استفاده ی بهینه از آب و زمین، ثمردهی بیشتر و کیفیت بالای محصولات نیز از دیگر اهداف آن به شمار می رود.
هنگام کاشت بیشتر نهالهای مرکبات، باید ابتدا ریشه را با یک قیچی تیز هرس کرد تا اولاً سر ریشه اصلی قطع و گیاه تحریک به تولید ریشه فرعی بیشتری شود و دوما سر ریشهها، که بیشتر در اثر کنده شدن از خاک خزانه، زخمی و به طور نامرتب قطع شده، دارای یک سطح صاف شود.
زیرا ریشههای زخمی و سر ناصاف سریع مورد حمله انواع قارچها و باکتریها قرار می گیرند و از بین میروند. در حالی که اگر محل بریده شده صاف باشد به راحتی ترمیم میگردد و از نفوذ عوامل بیماریزا جلوگیری به عمل می آید.
برای کشت نهال، اگر خاک باغ حاصلخیز و دارای بافت مناسب باشد و آماده شده باشد، کافی است مقداری از خاک محل کاشت را با بیل برداشته، پس از قراردادن ریشهها درون گودال، روی آن ها را با خاک زبرین (سطحالارض) پوشاند.
✔️در مواردی که برای کاشت، از گودالهای دستی و یا متهای استفاده می شود، باید اول مقداری از خاک زبرین را با هم حجم خودش کود دامی پوسیده مخلوط کرده و به شکل مخروطی، در ته گودال ریخت.
✔️سپس ریشهها را روی این مخروط مرتب کرد و روی آنها را با خاک پوشاند و گودال را پر ساخت.
کالادیوم یا فیل گوش با نام علمی Caladium bicolor از خانواده ی Araceae و بومی برزیل است. گیاهی حساس به اشعه ی مستقیم آفتاب و تغییر مکان می باشد که بهتر است از تماس مستقیم دست به برگهای آن خودداری شود.
عامل این بیماری قارچی به نام Erysiphe heraclei از رده آسکومیستها است که به صورت یک پوشش سفید رنگ روی برگهای میزبان مشاهده می شود.
متاسفانه در بیشتر باغهای سنتی ایران، درختان نزدیکتر از فاصله لازم کشت می شوند که هنگام باروری روی یکدیگر سایه میاندازند و میزان محصولشان پایین میآید. علاوه بر رعایت فاصله، درختان باید روی ردیفهای منظم شمالی جنوبی کشت شوند تا هم بتوانند از نور آفتاب بیشتری استفاده کنند و هم امکان رفت و آمد کارگران و وسایل موتوری فراهم شود.
✔️از مهمترین روش های کشت مرکبات میتوان به کشت مربعی ، مستطیلی ، مثلثی و داربستی نام برد.
1️⃣در روش مربعی، فاصله درختان روی ردیفها با فاصله بین ردیفها برابر است، به طوری که هر چهار درخت روی رأس های یک مربع، قرار می گیرند. در این روش، اگر فاصله مناسب در حین کاشت رعایت شده باشد، درختان در حداکثر رشد، قسمت اعظم سطح باغ را میپوشانند و بین آنها فاصله کمی برای عبور و مرور کارگران و ماشینآلات باقی میماند. در این روش، در صبح و بعد از ظهر، درختان مجاور روی هم سایه میاندازند و به همین دلیل این روش هرچند برای نقاط گرمسیری که دارای نور بیشتر هستند قابل قبول است ولی برای نقاط سردسیر شمالی که شدت نور کمتری دارند، مناسب نیست.
2️⃣در روش مستطیلی فاصله درختان روی ردیفها، از فاصله بین ردیفها بیشتر است. بهگونه ای که درختان در طول مستطیل کشت می شوند و به اندازه ی عرض، از هم فاصله دارند. و به این دلیل با فرض تخصیص مساحتی مساوی با روش مربعی به هر دو درخت، درختان در صبح و بعد از ظهر، سایه کمتری روی هم میاندازند و هر درخت از نور بیشتری بهرهمند می شود. در این روش، درختان در حداکثر رشد، فواصل بین ردیفها را پر میکنند ولی در روی ردیف فاصله بیشتری برای درختان وجود خواهد داشت که عبور و مرور وسایل را در جهت شمالی جنوبی تسهیل میکند. این روش بویژه برای مناطق سردسیر مناسب است.
3️⃣روش مثلثی که لوزی و شش گوش هم خوانده میشود هر سه درخت روی رأس های یک مثلث (به طور معمول متساویالاضلاع و گاهی متساویالساقین) که جهت قاعده آن شرقی غربی است و هر چهار درخت روی رئوس یک لوزی کشت می شوند. این روش از نظر سایهاندازی مانند روش مربعی است و تفاوت های آن با روش مربعی این است که در این روش ردیفهای شمالی جنوبی وجود ندارد و همچنین با رعایت فواصل مساوی، در این روش بیش از روش مربعی، در واحد سطح، درخت کاشته می شود.
با توجه به کاهش بارش ها و تجربه ی هر ساله ی خشکسالی در کشور، نیاز است که برنامه های علمی و هدفمند با مدیریت صحیح و اصولی اجرا شود.
مرکبات در شرایط گرمسیر، در مناطقی مانند مناطق مرکزی و جنوب ایران و نیمه گرمسیری شمال ایران، قابلیت رشد دارند.
✔️ خاک های سبک شنی رسی، با پی اچ 5 تا 7، عموما برای توسعه کشت مرکبات مناسب می باشند.
با توجه به این موارد، در شمال ایران خطر سرما و بالا بودن سطح آب زیرزمینی و در جنوب مشکل گرما، شوری و کم آبی وجود داشته که در توسعه کشت و احداث باغات مرکبات باید مورد توجه قرار بگیرد.
مناطق مناسب کشت:
1️⃣سواحل دریای خزر:
✔️از آستارا تا گرگان ارقام مختلفی از مرکبات کشت می شود. محدودیت های اقلیمی (سرما و خشکی) موجب می شود تا بیشتر تراکم باغ های مرکبات در نواحی چابکسر تا بهشهر متمرکز باشد.
2️⃣ناحیه مرکزی:
✔️این ناحیه شامل شهرهایی مرکزی ایران همچون فارس، کرمان، جیرفت، بم و غیره بوده که بیشتر دارای روزهای آفتابی به همراه رطوبت نسبی پایین است. بارندگی این نواحی پایین بوده، لذا در تابستان نیاز به چندین نوبت آبیاری بوده تا گیاه عملکرد و کیفیت محصول مناسبی داشته باشد.
3️⃣نواحی ساحلی جنوب (بندرعباس و سواحل دریای عمان):
این نواحی عاری از یخبندان، با رطوبت نسبی بالا و گرمای زیاد در تابستان می باشد.
مگس میوه ی مدیترانهای که به نام های مگس میوه و یا مگس مرکبات معروف است، یکی از آفات مهم میوه به شمار می رود.
کیوی درختچه ای با ساقه های خزنده و بـرگ های قلبی شکل است که در قرن حاضر توسط گیاهشناسان کشف و معرفی شده است.
✔️این گیاه بومی کشور چین بوده و از آنجا به سایر مناطق راه یافته است.
✔️این میوه بـه علت دارابودن مقادیر قابل توجه فیبر، ویتامینC، ویتامین E و املاح
خصوصاً پتاسیم، مس و منگنز ظرفیت آنتی کسیدانی (مرتبه چهارم در تمام میوه ها)، و ارزش غذایی و دارویی فوق العاده داشته و شاه میوه شناخته می شود.
✔️ایران از نظر تولید و صادرات کیـوی، دربین کشورهای تولید کننده، مقـام هشتم را بـه خـود اختصاص داده است. بیشترین سطح زیـر کشـت کیـوی در دنیا و نیز ایران اختصاص به رقم هایوارد دارد.
به هر مادهای که روی سطح خاک پاشیده شود و روی آن باقی بماند، مالچ گفته میشود. مالچ یکی از متداولترین روشهای حفاظت در برابر سرمازدگی است. در فصل رشد، وجود یک لایه پوششی از مواد آلی به ضخامت 5 تا 7 سانتیمتر نظیر کاه و کلش، برگهای خرد شده و... میتواند برای حفاظت گیاهان در برابر سرما مفید باشد.
کائولین ماده ای دور کننده است که اغلب به عنوان ماده ی پوشش دهنده مورد مصرف قرار می گیرد.
✔️ورمی کمپوست، یک کود آلی شامل یک مخلوط زیستی بسیار فعال از میکروب های مفید، آنزیم ها، ویتامین ها، هورمون ها، عناصر غذایی و کپسول های کرم خاکی است.
✔️ورمی کمپوست ظرفیت تبادل کاتیونی بالایی داشته و حاوی عناصر غذایی مانند نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم قابل جذب و در دسترس برای گیاه است.
✔️ورمی کمپوسـت از طرفی حاوی میکروارگانیسم های هوازی مفید مانند ازتوباکترها بوده و از طرف دیگر عاری از بـاکتری های غیرهوازی، قارچ ها و میکروارگانیسم های پاتوژن است.
✔️ورمی کمپوست از موادی پیت مانند همراه با خلل و فرج، ظرفیت هوادهی، زهکشی و ظرفیت نگهداری آب بالا، تولید شده که دارای سطوح زیاد برای جذب بالای مواد غذایی هستند.
✔️در مقایسه با مواد مادری اولیه، ورمی کمپوست ها دارای نمک محلول کمتر، ظرفیت تبادل کاتیونی بیشتر و میزان اسید هیومیک بیشتری هستند.
انواع آلوده کننده های خاک شامل : کود شیمیایی، شوینده ها، فاضلاب، آفت کش ها، پسماند و فرآورده های نفتی هستند.