درخت سدر (کنار)
گیاه‌شناسی
سدر درختی است که ارتفاع آن تا 10 متر می‌رسد. این درخت،
خاردار و دارای ساقه‌ای به رنگ تقریباً سفید است.
برگ‌ها تقریباً بیضی‌شکل و در قسمت انتهایی مدور، ولی در قسمت
مقابل کمی نوک‌تیز هستند که به صورت متناوب بر روی شاخه قرار می‌گیرند. کناره برگ‌ها
دارای دندانه‌های کوچک است و سه رگبرگ در طول برگ به طور واضح دیده می‌شود. گلها پنج گلبرگ دارند و
به صورت مجتمع و پوشیده از کرک هستند.
میوه گیاه به صورت سفت، گوشت‌دار، تقریباً کروی و به اندازه
گیلاس یا بزرگ‌تر از آن است. این میوه‌ها که زردرنگ و خوراکی هستند، اغلب طعمی ترش
و مطبوع دارند، ولی گاهی هم شیرین‌اند. درخت سدر حدود صد سال عمر می‌کند و در استان‌های هرمزگان، سیستان
و بلوچستان و دیگر مناطق جنوبی، از جمله بعضی جزایر ایرانی خلیج‌فارس رویش دارد و
در بعضی نواحی جنوبی میوه آن جزء میوه‌های مصرفی مردم است. این درخت در مناطق دیگر
جهان از جمله عراق، مصر، عربستان، حبشه، آفریقای شمالی، نیجریه و فلسطین نیز می‌روید.
سدر در آیات و روایات
در قرآن کریم چهار بار واژه
سدر آمده است؛ دو بار در سوره نجم، یک بار در سوره واقعه و یک بار در سوره سبا.
بیشتر مفسران قرآن کریم سدر (سدره) را درخت کُنار می‌دانند. البته دراین‌باره
اختلاف نظر وجود دارد و بعضی منظور از گیاه سدر را گونه‌ای سدروس (سدر لبنانی)
تفسیر کرده‌اند که درختی تنومند از خانواده کاج‌هاست.
همچنین گیاه‌شناسان متخصص در انجیل، مطالعات و بحث‌های زیادی
درباره گیاهی که از آن تاج خاری بر سر حضرت مسیح (ع) گذاشتند، انجام داده و به این
نتیجه رسیده‌اند که گیاه مربوطه درخت سدر بوده است؛ به همین دلیل نام حضرت مسیح (ع)
را به عنوان گونه گیاه برگزیده‌اند. درخت سدر به زبان عبری (یهودی) به نام شی‌ساف
است که در گذشته (و حتی امروزه به طور معدود) یهودیان مردگان خود را با آن شستشو
می‌دادند و معتقد بودند که این درخت مقدس است و این عمل باعث خشنودی فرشتگان از مردگان
می‌شود.
داروشناختی و اثرات مهم
برگ سدر قابض و مقوی معده
است. همچنین خاصیت ضد میکروب و ضد قارچ دارد؛ به همین دلیل از آن برای درمان انگل‌های
موضعی (پوستی) استفاده می‌شود. جوشانده برگ آن در
درمان علائم سرماخوردگی مۆثر است و فشارخون را افزایش می‌دهد. از ضماد برگ آن در قدیم
برای نرم کردن و درمان ورم و زخم‌ها استفاده می‌کردند. شستشوی موی سر با سدر باعث
تمیزی و تقویت رشد مو شده و هنوز هم به همین منظور از آن استفاده می‌شود؛ به طوری
که بسیاری از صنایع آرایشی از عصاره برگ آن انواع شامپوها را تهیه می‌کنند. مصرف
خوراکی میوه سدر برای درمان برونشیت، سرفه و سل مفید است. میوه دارای طبیعت سرد و
خشک و نارس آن قابض و نفخ‌زاست. سرخ‌کرده و بوداده میوه
سدر بسیار قابض و برای اسهال و زخم‌های روده و تب مفید است. در گذشته از سدر بیشتر
برای درمان زخم‌ها و شستشوی سر و بدن استفاده می‌کردند. در حیوانات آزمایشگاهی، کاهش
قند خون با مصرف برگ سدر گزارش شده است.
ترکیبات مهم
مهم‌ترین ترکیبات برگ سدر
ترکیبات ساپونینی است. از مهم‌ترین ساپونین‌های گلوکزیدی آن می‌توان چهار جسم
کریستینین‌های A، B، C و D را نام برد. از دیگر ساپونین‌های برگ،
ابلین لاکتون می‌باشد که یک ساپونین استروئیدی و عامل کف‌کنندگی سدر است. از برگ
سدر آلکالوئیدهایی از جمله آمفی‌بین‌های A، E و F، ماری‌تین A و C و اسپینانین A
استخراج شده‌اند. همچنین در برگ سدر تانن و استرول‌های
گیاهی از جمله بتاسیتوسترول وجود دارد.
