کنترل بیولوژیک کنه ها و سفید بالک ها
سفید بالک ها متعلق به خانواده آلیرودیده (Aleyrodidae) می باشند که حداقل سه گونه از آن ها در کشور ما از اهمیت فوق العاده زیادی برخوردارند و عبارتند از:
۱ )سفید بالک گلخانه
۲ )بمیسیا تاباسی
٣)بمیسیا اورجنتی فولی
در شرایط مزرعه ای و صحرایی از آفات مهم گیاهان به ویژه پنبه هستند ولی به دلیل وسیع بودن طیف میزبانیدو گونه اخیر عمدتاآنها در روی گیاهان زینتی و محصولات گلخانه ای نیز فعالیت میکنند. سفید بالک گلخانه با شرایط گلخانه ای تکامل و سازش پیدا کرده و یکی از آفات مهم و کلیدی محصولات گلخانه ای است.
این آفات تخم هایشان را از طریق ساقه بسیار کوتاهی داخل بافت گیاهان قرار میدهند. بعد از اینکه تخم تفریغ شد و لاروها خارج شدند، با قطعات دهانی زننده مکنده خود شروع به تغذیه از شیره گیاهی میکنند و باعث زرد شدن و در جمعیتهای بالا باعث ریزش و خشک شدن برگ گیاهان می شوند.
از مهمترین پارازیتوئید آفات محصولات گلخانه ای، میتوان به زنبورهای خانواده آفلینیده (Aphelinidae) اشاره کرد.
در این خانواده گونه های مختلف جنس اِنکارسیا (Encarsia )از دشمنان طبیعی و مهم این آفات هستند. در بین گونه های جنس اِنکارسیا گونه ایبه نام انکارسیا فورمازا (formosa Encarsia)انتشار جهانی دارد و به عنوان یک فرآورده بیولوژیک و دشمن طبیعی تکثیر شده، و برای کنترل سفیدبالک ها در شرایط گلخانه ای رها سازی میشود.
طول بدن این زنبور حدود یک میلیمتر بوده و قسمت قفسه سینه آن سیاه رنگ و شکمش زرد رنگ است، تخم خود را در داخل بدن پوره های سنین مختلف (Trialeurodes )قرار می دهد و بجز حشره کامل بقیه مراحل رشدی آن در داخل بدن میزبان سپری میشود. بعد از کامل شده حشره، زنبور بالغ از طریق جویدن پوسته بدن میزبان از آن خارج میشود.
زنبور انکارسیا فورمازا را بر روی میزبان طبیعی یعنی سفید بالک گلخانه ای و بر روی گیاه توتون بصورت انبوه تکثیر کرده اند. گاهی بر روی یک برگ توتون میتوان هزار عدد از این زنبور را تکثیر و در گلخانه ها سازی کرد، تولید نتاج نر در این زنبور بسیار نادر و کم است.
در تعدادی از زنبورهای خانواده آفلینیده، پدیده اتو پارازیتیسم دیده میشود یعنی تولید نتاج نر از طریق پارازیته کردن، نتایج ماده ی گونه خودش بوجود می آید.
در شرایط گلخانهای طول عمر زنبورهای ماده در دمای ۱۱ تا ۳۵ درجه سانتیگراد حدود ۲۲ الی ۳۵ روز است، بنابراین طول عمر زنبورهای کامل بشدت تحت تأثیر دما است.
تعداد تخم هایی که هر حشره ماده می گذارد. بین ۵۰ تا ۳۰۵ عدد متغیر است و عوامل مختلفی از جمله ساختمان سطح برگ گیاهان در میزان کارآیی این زنبورها فوق العاده مؤثر است. این زنبورها بر روی گیاهانی که سطح برگ هایشان کرکدار است از کارآیی خوبی برخوردار نیستند. در کشورهای اروپایی و آمریکایی این زنبورها به فراوانی تکثیر میشوند و برای کنترل بیولوژیک مگس های سفید یا سفید بالکها مورد استفاده قرار می گیرند.
از دیگر عوامل کنترل سفید بالک ها قارچ های ورتیسیلیوم لکانئی (lecanii Verticilium )و آشرسونیا آلیرودیس هستند.
بعضی از فرآورده های قارچ ورتیسیلیوم لکانئی مثل ورتالک (Vertalec) برای کنترل شته ها مورد استفاده قرار می گیرد و فرآورده های دیگر آن مانند مایکوتال (Mycotal )برای کنترل سفید بالک ها بکار میرود.
قارچ آشرسونیا آلیرودیس در روی حشرات کامل و تخمهای بمیسیا تاباسی (tabaci Bemisia )و تتریالئورودیس و vaporariorum Trialeurodes ایجاد خسارت نمی کند بلکه فقط مراحل پورگی این آفات را مورد حمله قرار میدهد.
عمومادر محیط هایی که تخم این قارچ پاشیده نشده است، نمیتواند گسترش پیدا کند. برخلاف قارچ ورتیسیلیوم لکانئی که میتواند در سطح برگ گیاهان گسترش یابد این گونه نمیتواند پراکنش خودش را افزایش بدهد.
از دیگر دشمنان طبیعی سفید بالکها میتوان به کفشدوزکها اشاره نمود که بعضی از گونه های آنها برای کنترل این آفات مورد استفاده قرار گرفته اند. از جمله گونه این کفشدوزک ها دلفاستوس پوسیلوس (pusilus Delphastus )است که از دشمنان طبیعی مهم این آفات بشمار میرود.
مبحث کنترل بیولوژیک کنه های تارتن :
از کنه های تارتن متعلق به خانواده تترانیکیده، گونه تترانیکوس اورتیکه (urticae Tetranychus )از مهمترین آفات محصولات گلخانه ای است که تخمهایش را در سطح گیاهان قرار میدهد و بعد از اینکه تخمها تفریغ و پوره ها خارج میشوند با کلیسرهایشان شروع به تغذیه از شیره گیاهی میکنند و در نتیجه به گیاه خسارت وارد میکنند.
یکی از مهمترین دشمنان طبیعی این کنه ها فیتوزئولوس پرسیمیلیس (persimilis Phytoseiulus )است که پرداتور (Predator )یا
شکارگر بوده و برای کنترل بیولوژیک کنه های تارتن در بسیاری از نقاط دنیا مورد استفاده قرار گرفته است. در سال ۱۹۱۵ این کنه را از روی یک محموله گل ارکیده که از شیلی به آلمان وارد شده بود شناسایی کردند. سپس به روشهای تکثیر انبوه آن مبادرت ورزیدند و سرانجام در سال ۱۹۹۱ در سطحی معادل حدود هشت هزار هکتار از این کنه پرداتور برای کنترل کنه های تارتن استفاده کردند. این شکارگرها را براحتی بر روی کنه تارتن و روی لوبیا پرورش داد.
